Postoji više legendi o tome kako je Vračar, danas opština sa najvećom gustinom naseljenosti dobio ime. Najstarije predanje je iz 1521. godine kaže da je kraj dobio ime po junaku čije je ime bilo Vračar, a koji je tu živeo u jednoj kolibi. Druga legenda govori da su imenu kumovali vrapci kojih je tu bilo u velikom broju, dok treća pripoveda da su ime nadenuli Turci zbog gatara koje su tu, duž dela Carigradskog druma, vračale.

Sam naziv Vračar pojavljuje se 1492. u turskim planovima za napad na Beograd koji su izraženi po nalogu smederevskog sandžak bega Sulejman paše. Već 1560. Turci pišu da je Vračak hrišćanska mahala sa 17 kuća u okviru beogradske varoši.

U današnjem obliku opština Vračar postoji od 1960. i obuhvata delove nekadašnjih opština Istočni Vračar, Neimar i Terazije. 

Sveti Sava i Vračar

Valja napomenuti da se naziv Vračar prvobitno odnosio na deo grada oko Tašmajdana. Ovo je dovelo do toga da se ne zna sa sigurnošću gde su Turci mošti Svetog Save spalili – da li negde na današnjem Vračaru ili na Tašmajdanu.

Sadržaj beleške iz 16. veka govori o spaljivanju moštiju sveca 27. aprila 1594. godine po starom kalendaru, i Vračar markira kao budući centar srpske duhovnosti. U belešci piše: “Sažegoše mošti Svetog Save, prvog arhiepiskopa srpskog. Sinan paša iz manastira Mileševe odnese ih u kovčegu pozlaćenom i sažeže na Vračaru”.

Vračar zaista i jeste postao religijsko stecište Srba nakon izgradnje Hrama Svetog Save prema nacrtima arhitekata Bogdana Nestorovića i Aleksandra Deroka. Projekat je napravljen 1930. Odmah uz hram, nalazi se i mala Svetosavksa crkva koja je 1935. godine podignuta za samo 57 dana, a po projektu arhitekte Viktora Viktoroviča Lukomskog.

Inače, trgovac Gligorije Vozarović za svoga veka je želeo da utvrdi tačno mesto spaljivanja moštiju sveca. Istraživao je i na kraju verovao da je tačno mesto i pronašao. Lokaciju je obeležio podizanjem krsta crvene boje. Po tom krstu, vračarska četvrt Crveni krst dobi ime.

Razvoj Vračara

Niz godina, sve do kraja ratova, bitaka i pregovora, Vračar beše relativno slabo naseljeno mesto. Međutim, kada je postao deo srpske kneževine 1847. život je postao mirniji i ljudi počeše da se doseljavaju. 

Krajem 19. veka Vračar je bio pod močvarom. Stvari su se promenila nakon što je Frensis Makenzi, uposlenik engleske ambasade u Beogradu, inače Škot, otkupio zemlju od današnje Slavije, Hrama Svetog Save, Čubure i Krunske ulice.

Tlo je isušio, razdelio na placeve i potom prodao, a za sebe je sačuvao parcelu na današnjoj Slaviji i tu podigao kuću, a kraj bi prozvan Englezovac.

Novi ratovi i “Krvavi Uskrs”

Novi vek doneo je i nova razaranja, kako Beograda, tako i Vračara. Tokom I i II svetskog rata Vračar je pretrpeo ogromna razaranja od kojih se godinama oporavljao.

Ovde se moramo setiti “Krvavog Uskrsa” 30. aprila 1944. kada su savezniči bombarderi sručili na Čuburu veliku količinu bombi koje su odnele ogroman broj života stanovnika Vračara. Upravo zbog ovog događaja nastalo je Centralno groblje na granici Vračara i Voždovca, jer na postojećem groblju nije bilo mesta za sve žrtve.

Moderno doba

Vračar je danas moderna opština koju krase brojni muzeji uključujući i onaj posvećen Nikoli Tesli, spomenici, Narodna bibilioteka, zgrada Beograđanke, parkovi, četiri pozorišta, sedište Srpske književne zadruge i Stomatološki fakultet.

Naravno tu su i kafane bez kojih Vračarci ne mogu ni da zamisle svoj kraj, u kojima se okupljaju pesnici, pisci i novinari.

Središte Vračara je Kalenić pijaca, jedna od najstarijih tržnica koja već čitav vek snabdeva građane.

 

Opština Vračar u brojkama

 

  • Broj stanovnika: 56.333
  • Kretanje broja stanovnika po godinama:
    1971. – 84.291
    1981. – 78.862
    1991. – 69.680
    2002. – 58.386
    2011 – 56.333
  • Etnička struktura:
    Srbi – 89,75%
    Jugosloveni – 1,07%
    Crnogorci – 0,94%
  • Površina: 3 km2
  • Broj naselja: 1

 

Slava opštine: Sveti Sava

Dan opštine: 27. januar