Pisac i diplomata Antun Mihanović dospeo je u Beograd sa zadatkom da izgladi odnose između austrijske krune i srpske kneževine. Iz kneževine je otišao praćen skandalima i slomljenog srca. U centru ove priče bila je lepa i talentovana Anka Obrenović. 

Ljubav sa zabranjenom „Ilirkinjom“

Tridesetih godina XIX veka, kuća Jevrema Obrenovića na početku današnje Krunske ulice, bila je centar kulturnog života Beograda i Srbije. Idući putem koji se ređe ide, mlađi Obrenović i njegova supruga Tomanija, okrenuli su se Evropi i životnim načelima koji su bili okosnica ondašnje kulture Starog kontinenta. Iako je tada bio običaj da se školuju samo muška deca, nisu propustili priliku da ćerkama priušte podjednako obrazovanje. Najobrazovanija, najlepša i najkoketnija bila je Anka. Već tada se naziralo da će izrasti u lepoticu kojoj nema ravne, a u svojim još detinjim godinama piše prve stihove i prevode sa nemačkog, pod budnim nadzorom vaspitača Dimitrija Tirola.

Zahvaljujući ovim prvim literalnim izletima, postaje inspiracija brojnim umetnicima, a posebno piscima koji su pohodili večernji salon njene roditeljske kuće. Među njima je rado viđen gost bio Mihanović, i sam pesnička druša, koji o Anki piše kao o „Ilirkinji iz Srbije“.

Simpatije su izgleda bile obostrane. Ljubav je bila velika i, koliko je to bilo dopušteno, strasna. U svojoj šesnaestogodišnjoj „Juliji“ Mihanović je pronašao inspiraciju za svoje najlepše stihove. Posvećuje joj sonet „Viđenje“ i baladu „Kamen djeva“, koja će postati popularna narodna šansona. Ona mu posvećuje pažnju, a kao znak privrženosti poklanja mu jednu maramu njenom rukom vezenu.

Persona Non grata zbog ljubavi i politike

Kada je već bilo izvesno da je spoj na mestu, na scenu stupa učitelj Tirol koji kod Ankinih roditelja provodadžiše u korist starijeg diplomate. Iako je razlika u godinama bila preko 20 godina (Anka je imala tek šesnaest, a Mihanović je prešao četrdesetu), zamisao je bila uspešna. Jevrem i Tomanija pristaju da udaju Anku za Antuna, što zbog činjenice da su imali podosta ćerki za udaju, što zbog Tomanijinih ambicija, a pomalo i zbog toga što se nadaleko šuškalo o porodičnom skandalu. Naime, jedan od razloga između dve moćne zaove – Ljubice i Tomanije, bilo je i Tomanijino blagonaklono gledanje na koketiranje koje se desilo između brata i sestre od strica – Mihaila i Anke. Patrijarhalna i principijelna Ljubica, nije mogla da dopusti ovakav pokušaj zauzimanja dvora. Skandalozna veza je prekinuta, iako su Mihailo i Anka ostali u bliskim odnosima sve do kraja života, uzrokovanog upravo njima.

U svakom slučaju, zaljubljen do ušiju, Mihanović je zatražio dozvolu glave porodice, Miloša, koji ga je hladnokrvno odbio. Kao razlog je naveo razliku u godinama i veri, ali je u pozadini svega nalazila se bojazan Knjaza da bi udaja za austrijskog podanika.

Ovde se Mihanovićeve nevolje ne završavaju. Iz Beča dolazi depeša, direktno iz carskog ministarstva spoljnih poslova, u kojoj se zahteva da konzul odmah zatraži prijem kod knjaza radi rešavanja hitnog pitanja. Zahtev je bio jednostavan – zatražiti od knjaza da istog trenutka otpusti iz službe ličnog doktora Kuniberta, za koga se sumnjalo da radi u interesu engleske službe. Razljućeni Miloš u napadu jarosti otpušta Mihanovića, prekida sve kontakte sa njim i zahteva od Beča da postavi novog.

Poslednji susret sa Kamenom djevom

Slomljenog srca i ugruvanog ugleda, 1838. godine Mihanović napušta Beograd. Pored vezenog Ankinog dara, sa sobom nosi i ljubav koja će tinjati do kraja njegovog života. Dužnost ga vodi u Solun, gde ostaje veran idejama južnoslovenskog jedinstva, skuplja i proučava ranoćirilčne rukopise, među kojima je svakako najznačajniji Zografsko jevanđelje, čiji se odlomak danas čuva u Zagrebu. Ovaj rukopis sadrži prve otkrivene primere upotrebe srpskog narodnog jezika, istog onog za čije se omasovljenje i sam Antun zalagao.

Služba ga vodi i u Trapezunt, Smirni, Carigrad i konačno u Bukurešt. Zanimljivo je da je u to vreme u rumunskom gradu boravila i Anka, ovaj put u zagrljaju bankara i brodovlasnika Janićija Germana. Ova veza bila je, takođe, skandalozna, pošto je Ankin ljubavnik bio suprug njene prerano preminule sestre Simke. U njoj će biti rođena i jedna od najintrigantnijih ličnosti loze Obrenovića, Simka Lahovari.

Da li su se bivši ljubavnici viđali, da li je Ankina ljubav bila podjednako jaka kao Antunova, da li je Kamena djeva posla ružu svom draganom, verovatno nikada nećemo saznati. Ipak, zna se da Bukurešt napuštaju iste godine. Anka se vraća u Beograd, a Mihanović odlazi u zasluženu penziju u Nove Dvore kod Klanjca, gde i umire 1861. godine.

Sledeće godine njegova poema „Hrvatska domovina“,  sa melodijom Donicetijeve opere „Lucia di Lammermoor“, će početi da se peva prvo kao narodna, a kasnije i zvanična himna Hrvatske „Lijepa naša domovino“.

Anka, pak, tragično strada 1868. godine u Košutnjaku, štiteći od metka svog budućeg zeta, prijatelja, brata od strica i simpatiju – kneza Mihaila.

Prvi deo:

Kako je jedna fatalna Beograđanka slomila srce piscu hrvatske himne